6 راهکار برای ایجاد و افزایش بصیرت در فرزندان
یکی از ویژگیهای اساسی ملت ایران در نهم دی سال 1388 که باعث پیروزی مردم و شکست محاسبات دشمن شد، «بصیرت» بود. در واقع مردم با «تیزبینی» و «شناخت درست» درگیر غبار فتنه نشدند. پیچیدگی زندگی اجتماعی به حدی است که بدون بصیرت نمیتوانیم در مسیر درست حرکت کنیم. بههمین جهت در ادامه راهکارهایی برای تقویت بصیرت را با هم مرور میکنیم.
توجه به شناخت
بصیرت یعنی روشنبینی؛ شناختن زمان، شناخت نیاز، شناخت اولویت، شناختن دوست و دشمن و وسایل مورد نیاز برای مقابله با دشمن، این شناختها بصیرت هستند. انسان بصیر، عالمی است که در مه غلیظ و تاریکی شبهه و نادانی قرار نمیگیرد و میداند چه کار باید بکند.
برای مقابله با دشمن، اطلاعت لازم را کسب کرده و همیشه با یک سلاح مبارزه نمیکند، گاهی مبارزه با کشفی علمی رخ میدهد، گاهی با کاری هنری، یا عملی اقتصادی؛ باید تشخیص داد که در موقعیت فعلی جای ما و جای دشمن کجاست؟ شناختها ابعاد مختلفی دارند و نقش موثری در ایجاد و تقویت بصیرت میشود.
تفکر انتقادی
به فرزندانمان یاد بدهیم که هر چه دیدند و شنیدند را سریع نپذیرفته و تحت تأثیر حرفهای دیگران، بدون سنجیدن عواقب، کاری را مقلدانه دنبال نکنند. آنها را متوجه محیطهای نزدیک و دور پیرامونشان کرده و تا رسیدن به معیارهایی درست، از مشورت دادن به آنها غافل نشویم. امام علی علیهالسلام انسان بدون فکر را دور از بصیرت معرفی میکنند و میفرمایند: «لا بَصِيرَةَ لِمَنْ لَا فِكْرَ لَه» (غررالحکم و دررالکلم، ح10307).
بهرهگرفتن از عبرتها
مطالعه کتب تاریخی، خاطرات، تجربهنویسی، وقایع جنگ، زندگینامه و ... فرصت مناسبی را برای عبرت گرفتن از گذشتگان فراهم میکند. بازدید از مکانهای تاریخی مثل موزه عبرت و موزه شهدا یکی دیگر از راههای پرداختن به مسائل و شبهات تاریخی سیاسی است و بسترهایی را برای گفتگوی بیشتر فراهم میکند. امام علی علیهالسلام میفرمایند: «دَوامُ الْإِعْتِبارِ يُؤَدِّي إِلَي الْاِسْتِبْصارِ وَ يُثْمِرُ الْاِزْدِجارَ» «عبرت گرفتن هميشگي، باعث بصيرت شده و باز ايستادن (از گناه و خطا) به بار ميآورد». (غُرَرُ الحِكَم و دُرَرُ الكَلِم، ح 5150).
منفعت شخصی یا مصلحت جمعی
هرچقدر دید بچهها را وسیعتر کنیم و نگاه کلانتری داشته باشند، بصیرت بیشتری خواهند داشت. حل نشدن برخی مسائل، ریشه در منفعت طلبیمان دارد، تحمل شنیدن اختلاف سلیقه را نداریم. این منافع منجر به دامن زدن به اختلافات و در نظر نگرفتن مصلحت گروه بزرگتر (کلاس، مدرسه، محل کار و ...) میشود.
کسی که به جز منافع شخصی و خانوادگیاش، افراد دیگری را هم میبیند بهتر متوجه موقعیت و جایگاه خود و دیگران شده و میفهمد چه کار باید بکند. اینجاست که برای رسیدن به هدفی بالاتر از منافع شخصی تلاش میکند.
طیفیدیدن افراد جریان حق
در زندگی پیچ و خمهایی وجود دارند که ممکن است بچهها یا حتی خود ما دست و پایمان را گم کنیم، زندگی مثل حرکت در یک اتوبان است. در داخل اتوبان حق اشکالی ندارد که یکی یک خرده تندتر برود، یکی کندتر، یکی دست راست برود، یکی دست چپ، اینها مانعی ندارد. معمولا افراد مختلف، هم کلاسی، معلم، هر کدام چهار نکته مثبت اگر دارند، دو جایشان هم میلنگد یا مشکلاتی دارند. این طبیعی است. جریان حق یک طیف است و هرکسی به کاری مشغول است. نباید یکی را سیاه محض دید و کنار گذاشت؛ بلکه با توصیه و سفارش به حق باید به پیشرفت جریان حق کمک کنیم. اجازه بدهیم بچهها مرزهای اصلی را حفظ کنند. مرز حق و باطل را تذکر بدهیم یعنی زمانی که زیاد به راست یا چپ منحرف شدند متوجهشان کنیم.
حرکت کردن خلاف منفعت دشمن
اگر حرکتی کردیم، کاری کردیم که به نفع دشمن بود باید بدانیم غافلیم، بدانیم راه غلط می رویم. انسان بصیر، مطالبه کردنش، راه حل دادنش، هیچ مخرج مشترکی با دشمن ندارد. شهید همت در تبیین بصیرت و پیدا کردن راه از بیراهه میگفتند: آتش دشمن هر سمتی را که میکوبد همان جبهه خودی است. وقتی حرکتی کردیم که دشمن خشمگین شد راهمان درست است.
برداشت آزاد از موضوع بصیرت در کلام مقام معظم رهبری
نگارنده سرکار خانم صالحی پژوهشگر کانون رشد و آموزش مربی تراز انقلاب اسلامی